Cevat Çobanlı, 110. yıl dönümüne ulaştığımız Çanakkale Deniz Zaferi‘nin mimarı olarak anılmış, daha sonra Kurtuluş Savaşı‘na da damgasını vurmuştur. Başta Mustafa Kemal Atatürk, Cevat Çobanlı, Mehmet Esat Bülkat ve İsmail Enver Paşa olmak üzere tüm kahramanlarımızı saygıyla anıyoruz. 18 Mart Çanakkale Zaferimizin 110. yıl dönümü herkese kutlu olsun!
İlk Yıllar
İsmail Cevat Çobanlı, 14 Eylül 1870 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Arapgir’de “Çobanoğulları” olarak bilinen köklü bir aileye mensuptur. Babası, Müşir Şakir Paşa‘dır. İlk öğrenimini sıbyan mektebinde tamamladıktan sonra Galatasaray Lisesi‘ne gitmiş, ardından aile mesleği olan askerlik alanına yönelmiştir. Harp Okulu‘nu bitirmiş, 1894 yılında Harp Akademisi‘nden Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olmuştur. Aynı yıl padişah yaveri unvanıyla saray kurmaylığına atanmıştır.
1894 İstanbul depreminden zarar gören askeri binaların onarımıyla ilgili görev almıştır. Bunun yanı sıra, yurt içi ve yurt dışında çeşitli başarılı hizmetlerde de bulunmuştur. Bu görevler sonucunda 31 yaşında – oldukça genç sayılabilecek bir yaşta – Korgeneral (ferik) olmuştur. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra çıkarılan Tasfiye-i Rütbe-i Askeriye Kanunu gereğince rütbesi yarbaylığa (kaymakam) düşürülmüştür. 1909-1911 yılları arasında Harp Akademisi Komutanlığına atanmıştır. Daha sonra Trablusgarp ve Balkan savaşlarında yer almış, 24 Kasım 1914’e gelindiğinde tekrar Tuğgeneralliğe yükselmiştir.
Müstahkem Mevki Komutanı
10 Ağustos 1914’te Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığına atanmıştır. Göreve başladıktan yaklaşık bir ay sonra, 20 Eylül 1914’te hazırladığı raporda, Boğaz girişinin olası bir saldırı durumunda kolayca geçilebileceğini, asıl savunmanın Boğaz’ın iç kısımlarında yapılması gerektiğini belirtmiştir. Alman subaylar savunmanın Boğaz girişinde yapılmasın daha uygun olacağını düşünse de, Cevat Paşa iç bölgeyi güçlendirme çalışmalarına başlamıştır. Yeni savunma planına göre, Çanakkale-Kilitbahir hattı büyük çaplı ve uzun menzilli toplarla takviye edilmiştir. Kadro dışına çıkarılan bataryalar yeniden düzenlettirilmiştir. Gece atışları kolaylaştırmak için ışıldaklarla bir engel hattı oluşturulmuş, Kepez-Soğanlıdere hattı batısındaki mayın hatlarını korumak için her çeşit hafif ve sahra topları kullanılmıştır.
Dardanos, Akyarlar, Soğanlı ve Domuzdere bölgelerinde Karadeniz Boğazı ile savaş gemilerinden çıkarılan toplarla, bir kısmı kıyıda ve bir kısmı da yamaçlarda olan yeni bataryalar oluşturulmuştur. Ayrıca soba borularından yapılmış, bazı sahte bataryalar ara sıra kendini göstererek ateşleri üzerine çekeceklerdi.
18 Mart Kahramanı
26 Şubat günü İtilaf gemileri bir yandan Boğaz’ın içinde Türk istihkamlarını ateşe alıp mayın arama-tarama çalışmaları yaparken diğer taraftan De Robeck‘in Carden’dan aldığı izinle deniz piyadeleri Seddülbahir ve Kumkale bölgesinden karaya çıkarma yaptılar. Ne kadar direnişle karşılaşıp geri çekilmiş olsalar da bu bir süredir keşif hareketleriyle bölgeyi taciz eden itilaf kuvvetlerinin taarruzunun başlayacağı anlamına gelmekteydi. 18 Mart’a kadar bu keşif hareketleri devam etti.
Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Paşa, 7 Mart gecesi Binbaşı Nazmi Bey‘i yanına çağırmış ve savaşın kaderini değiştirecek o emri vermiştir. Mevcut 26 mayının bir hat üzerinde Karanlık Liman bölgesine dökülmesi emredilmiştir. 280 tonluk Nusret Mayın Gemisi, gece üç sularında 6 subay ve 54 er mürettebatıyla birlikte açılır ve yüz metre aralıklarla Erenköy Koyu‘na mayınları dökmeyi başarırlar. Sabah keşif hareketlerinde İtilaf kuvvetleri bu mayınları fark etmez.
18 Mart sabahı, 16 savaş gemisinden oluşan İngiliz-Fransız birleşik donanması, Çanakkale Boğazı’na üçlü grup halinde genel bir taarruz başlattı. Amaçları Türk direncini kırmaktı. İtilaf donanması, Türk tabyalarını yoğun top ateşiyle bombalarken, Amiral John de Robeck, Türk savunmasının zayıfladığını düşünerek ikinci hattaki gemilere ilerleme emri verdi. Ancak Türk direnci kırılmamıştı, yalnızca topların menzili kısaydı. Donanma menzile girdiğinde Türk topçuları isabetli atışlara başladı.
Bouvet (Fransız zırhlısı), manevra yaparken Cevat Paşa’nın yerleştirilmesini emrettiği mayınlardan birine çarparak battı 600’ün üzerinde mürettebat hayatını kaybetti. HMS Irresistible (İngiliz zırhlısı) ve HMS Ocean (İngiliz zırhlısı) benzer şekilde mayın ve top atışları nedeniyle battılar.
Ağır hasar alan gemiler arasında, Türk topçusunun hedefi olan HMS Inflexible (İngiliz muharebe kruvazörü) vardı. Aldığı isabetler nedeniyle saf dışı kaldı ve geri çekilmek zorunda kaldı. Fransız zırhlısı Gaulois, Türk bataryalarının isabetli atışlarıyla gövdesinden su almaya başladı ve savaş dışı kaldı. Bir diğer Fransız gemisi Suffren ise ağır top mermileriyle vuruldu ve limana zorlukla dönebildi. Akşamüstüne gelindiğinde İtilaf donanması, üç zırhlıyı kaybetmiş, üçü de ağır hasarla savaş yeteneğini yitirmişti.
İtilaf Devletleri, 18 Mart 1915‘te donanma gücüyle Boğaz’ı geçme planını, Cevat Çobanlı komutasındaki müstahkem mevkinin direnişiyle kaybetti. Bu başarısızlık üzerine, 25 Nisan 1915‘te bu kez Gelibolu Yarımadası’nı ele geçirip donanmayı yeniden etkin hale getirmek amacıyla kara harekatına başladılar. Ancak Osmanlı savunmasının kararlılığı, İtilaf güçlerinin bu planını da boşa çıkardı. Cevat Çobanlı, 18 Mart’taki kritik zaferdeki rolü nedeniyle tarihe “18 Mart Kahramanı” unvanıyla geçti.
İşgal ve Sonrası
Cevat Paşa Çanakkale sonrası Galiçya ve Filistin cephelerinde de görev aldı. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasının ardından aralıklarla Genelkurmay Başkanlığı ve Harbiye Nazırlığı yaptı. Erkan-ı Harbiye reisi olarak Mustafa Kemal‘e geniş yetkiler vererek Anadolu’ya geçmesine yardımcı oldu. 16 Mart 1920’de İngiliz işgal kuvvetleri tarafından tutuklanarak Malta’ya sürgüne yollandı ve 31 Ekim 1921’de yurda tekrar döndü. Ardından Milli Mücadele’ye katıldı. 9 Şubat 1922’de El-cezire cephesi kumandanı oldu. Milletvekillik yapsa da istifa etti ve Askeri Şura üyeliği yaptı. Çeşitli diplomatik görevlerde bulundu. 14 Eylül 1935’te ise yaş haddinden emekli oldu. 13 Mart 1938 tarihinde 68 yaşında vefat etti. Erenköy Mezarlığı’nda toprağa verildi ancak daha sonra naaşı Devlet Mezarlığı’na taşındı.
Kaynakça
- Gürkan, Emrah Safa. Cumhuriyetin 100 İsmi. 1. bs., Kronik Kitap, 2023.
- Özhan, Hatice Özlem. “Çanakkale Cephesi’nde Cevat Paşa (Çobanlı).” Uluslararası Beşeri Bilimler Ve Eğitim Dergisi, c. 4, s. 8, 2018, ss. 333–349.
- Osmanoğlu, Selçuk. “ORGENERAL CEVAT ÇOBANLI PAŞA’NIN ÇANAKKALE BOĞAZI MUHAREBELERİNDEKİ ASKERÎ FAALİYETLERİ”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, c. 14, sy. 1, 2019, ss. 389-07.
- Genelkurmay Başkanlığı. (1989). Türk İstiklal Harbine katılan tümen ve daha üst kadamelerdeki komutanların biyografileri (2. bs.). Genelkurmay Basımevi.
- Baş, Nurdan. “Çanakkale Cephesi Deniz Savaşlarında 18 Mart Kahramanı Cevat (Çobanlı) Paşa”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, c. 13, sy. 18, 2015, ss. 89-116, doi:10.17518/caty.29298.
- Australian Department of Veterans’ Affairs. (n.d.). Dardanelles strategy. ANZAC Portal. Retrieved July 17, 2024,
